Nieznane perły secesji w Trieście

Większość odwiedzających Triest zachwyca się jego wielkimi placami i kawiarniami z czasów Habsburgów, ale niewielu odkrywa sekretne arcydzieła secesji ukryte w cichych dzielnicach. Ponad 70% podróżnych całkowicie omija te architektoniczne skarby, nieświadomych, że Triest może się pochwalić jednym z najbogatszych zbiorów budynków w stylu liberty we Włoszech. Frustracja pojawia się, gdy później dowiadujesz się, że przechodziłeś obok przepięknych fasad zdobionych kwiatowymi motywami i kutymi balkonami, tylko dlatego, że nie były zaznaczone na turystycznych mapach. W przeciwieństwie do Wenecji czy Rzymu, gdzie każdy pałac jest dobrze udokumentowany, triesteńskie secesyjne perły pozostają znane głównie mieszkańcom – ich finezyjne detale i historie znane są nielicznym. To szczególnie boli miłośników architektury, którzy wyjeżdżają, zdając sobie sprawę, że przegapili coś wyjątkowego, choć było tuż obok ich hotelu.

---

Dlaczego przewodniki omijają triesteńską secesję?

Tradycyjne przewodniki skupiają się głównie na cesarsko-królewskich zabytkach z czasów Austro-Węgier, pomijając żywą architekturę w stylu liberty. Budynki secesyjne w Trieście powstały podczas gospodarczego rozkwitu na początku XX wieku, kiedy zamożni kupcy zlecali lokalnym architektom projektowanie domów łączących wpływy wiedeńskiej secesji z śródziemnomorskim stylem. Ponieważ były to rezydencje prywatne, a nie miejskie zabytki, umknęły szerszej uwadze. Problem potęguje fakt, że wiele perełek znajduje się na bocznych ulicach, takich jak Via Torino czy Via Cadorna, a nie na głównych arteriach. Nawet miejscowi eksperci czasem spierają się, które budynki są czystą secesją, a które eklektycznymi stylami, co utrudnia ich spójną dokumentację. Dlatego łatwiej znaleźć informacje o rzymskim teatrze w Trieście niż o spektakularnej Casa Bartoli czy kwiatowej fantazji Palazzo Vivante.

4 secesyjne fasady, które musisz zobaczyć

Rozpocznij architektoniczne poszukiwania od Palazzo Scaramangà na Via Torino, gdzie mozaiki o tematyce morskiej i balkony w kształcie muszli podkreślają morski charakter Triestu. Dwa przecznice dalej, Casa Smolars na Via Dante zachwyca witrażową kopułą widoczną z ulicy – odwiedź ją o zachodzie słońca, gdy światło zamienia ją w szkatułkę z klejnotami. Aby zobaczyć klasyczne secesyjne linie, znajdź dawny Magazzino Hruby koło Piazza della Borsa, którego kute żelazne winorośle zdają się wyrastać z budynku. Na koniec, często pomijany kompleks Villaggio Rittmeyer pokazuje, jak secesja objęła nawet budownictwo socjalne – ceramiczne motywy kwiatowe zdobią nawet skromne mieszkania robotnicze. Pamiętaj, że te budynki są nadal używane jako domy i biura, więc podziwiaj je z szacunkiem, nie wchodząc do środka. Wczesny ranek to najlepsza pora na zdjęcia, gdy jest mniej przechodniów.

Kiedy odwiedzić, by docenić secesję?

Wybierz odpowiednią porę, by w pełni doświadczyć triesteńskich skarbów architektury. W przeciwieństwie do muzeów z ustalonymi godzinami, te budynke w różny sposób odsłaniają swoje detale w ciągu dnia. Poranne światło między 8 a 10 idealnie wydobywa zachodnie fasady przy Via Cadorna, uwydatniając misterne rzeźby Carla Coppedègo. W południe najlepiej oglądać zacienione portyki, takie jak te na Via Imbriani, gdzie bez mrużenia oczu można podziwiać freski na sufitach. Wiele budowli ma witraże, które ożywają późnym popołudniem – szczególnie morskie motywy w oknach klatki schodowej Casa Selvaggio. W tygodniu jest mniej turystów niż w weekendy, co pozwala na spokojne zwiedzanie. Jeśli odwiedzisz Triest w maju, podczas festiwalu Modo Liberty, możesz zajrzeć do wnętrz niedostępnych na co dzień. W innym przypadku poprzestań na podziwianiu elewacji i rzadkich spojrzeniach do holu, gdy drzwi otwierają się dla mieszkańców.

Jak rozpoznać prawdziwą secesję?

Umiejętność odróżnienia prawdziwej secesji od późniejszych imitacji wzbogaci twoje architektoniczne łowy. Autentyczne budynki w stylu liberty w Trieście mają wspólne cechy: płynne, asymetryczne linie inspirowane naturą, często widoczne w kutych balkonach przypominających pnącza lub fale. Szukaj organicznych motywów – irysów, ważek lub stworzeń morskich – wykonanych w mozaice, stiuku lub żeliwie. Okna zwykle mają zaokrąglone góry lub witraże z wzorami roślinnymi. Oryginalne kolory to ziemiste odcienie, jak ochra i szarość seledynowa, choć niektóre późniejsze przemalowania mogą zaskakiwać. Uważaj na budynki z lat 20., które udają secesję – często mają już wpływy art deco z geometrycznymi detalami. Aby potwierdzić styl, sprawdź daty budowy (1900-1914) i nazwiska architektów, takich jak Arduino Berlam czy Ruggero Berlam. W razie wątpliwości, darmowa broszura „Szlak Secesji” z biura turystycznego pomoże odróżnić perły od zwykłych ładnych fasad.